Γλυκαντικά χωρίς θερμίδες, πόσο ασφαλή είναι;

Tα γλυκαντικά χωρίς θερμίδες, τεχνητά ή φυσικά, αποτελούν ιδιαίτερα δημοφιλείς επιλογές για όσους αγαπούν τη γλυκιά γεύση αλλά δεν θέλουν τις θερμίδες αλλά και την ζάχαρη. Όμως τελικά πόσο ασφαλή είναι; Η πικρή αλήθεια είναι ότι για τα τεχνητά γλυκαντικά έχουν δημοσιευτεί μελέτες οι οποίες τα κατηγορούν για καρκινογένεση αλλά και πρόκληση μεταβολικών νόσων. Παρόλα αυτά ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων έχει θεσπίσει την ανώτατη ημερήσια πρόσληψη ανά κιλό βάρους για την κάθε μία από αυτές, μία οδηγία όμως που είναι αρκετά δυσνόητη και δύσκολη στην εφαρμογή, αφού κανείς θα πρέπει:

• να γνωρίζει απ’έξω τα επιτρεπτά όρια για την κάθε ουσία
• να χρησιμοποιεί κομπιουτεράκι για να υπολογίζει τα mg που καταναλώνει από την κάθε ουσία
• να διαιρεί το σύνολο των mg που κατανάλωσε με τα κιλά του για να διαπιστώνει αν έχει ξεπεράσει την επιτρεπτή ποσότητα

Καθόλου απλή διαδικασία δεν νομίζετε; Η αλήθεια είναι ότι, σε άτομα που καταναλώνουν μικρές ποσότητες τέτοιων γλυκαντικών και όχι συνέχεια, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα, όμως σε άτομα που καταναλώνουν πολλά μη θερμιδογόνα σκευάσματα όπως αναψυκτικά light, μπισκότα και άλλα σκευάσματα χωρίς ζάχαρη, οι πιθανότητες υπέρβασης αυτών των ορίων είναι πολλές. Ας τα γνωρίσουμε όμως από κοντά και ας βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.

Στέβια

Η στέβια προέρχεται από τον θάμνο Stevia rebaudiana Bertoni και είναι το μόνο μη θερμιδογόνο φυσικό γλυκαντικό. Αν και σ’εμάς στην Ευρώπη έγινε ευρέως γνωστό μόλις τα τελευταία χρόνια, οι αυτόχθονες της Ν. Αμερικής το γνώριζαν και το χρησιμοποιούσαν για αιώνες ως γλυκαντικό αλλά και ως θεραπευτικό βότανο. Στα φύλλα της, περιέχει δύο κύρια συστατικά που της δίνουν την γλύκα της, τη στεβιοσίδη και τη ρεμπαουδιοσίδη Α., το εκχύλισμα των οποίων έχει 200-300 φορές περισσότερη γλυκύτητα από τη ζάχαρη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ζεστά ροφήματα και στην ζαχαροπλαστική, αρκεί να μαγειρευτεί μέχρι τους 200 ⁰C καθώς μέχρι αυτήν την θερμοκρασία παραμένει σταθερή.

Ο Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων, την έχει χαρακτηρίσει  ως ασφαλή για ανθρώπινη χρήση ενώ η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίμων έχει δηλώσει ότι δεν είναι καρκινογόνος, δεν είναι τοξική και δεν είναι επικίνδυνη για την ανθρώπινη αναπαραγωγή.

Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη : 4mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Ακεσουφλάμη Κ

Είναι 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη συνήθως βρίσκεται αναμεμειγμένη με άλλα γλυκαντικά όπως η σουκραλόζη και η ασπαρτάμη. Είναι ιδιαίτερα σταθερή όταν υποβάλλεται σε θερμική επεξεργασία, και αντέχει την έκθεση σε όξινο και αλκαλικό περιβάλλον, ιδιότητες που το κάνουν κατάλληλο για χρήση στην μαγειρική. Η χρήση της θεωρείται ασφαλής και είναι εγκεκριμένη.

Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην καταναλώνεται πέραν της ημερομηνίας λήξης της ούτε σε μεγάλες δόσεις, καθώς μετατρέπεται σε μία τοξική ουσία.

Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη : 15 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Ασπαρτάμη

Είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα γλυκαντικά με σχεδόν μηδενικές θερμίδες. Συντίθεται από δύο αμινοξέα, που είναι τα δομικά συστατικά των πρωτεϊνών, το ασπαρτικό οξύ και τη φαινυλαλανίνη. Αν και η ασπαρτάμη αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, όσες και η ζάχαρη, έχει τόσο έντονη γλυκύτητα που χρειάζεται ελάχιστη ποσότητα για να επιτευχθεί η επιθυμητή γλυκύτητα, οπότε η κατανάλωσή της προσδίδει απειροελάχιστες θερμίδες. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα γλυκαντικά, ενώ είναι πολύ σταθερή σε ξηρές συνθήκες, διασπάται σε συνθήκες παρατεταμένης θέρμανσης σε υδατικά διαλύματα. Τα κύρια προϊόντα που προκύπτουν από την διάσπαση δεν έχουν γλυκιά γεύση κι έτσι χάνεται μέρος της γλυκύτητάς της.  Το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο των Η.Π.Α, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. και η Eυρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων, έχουν καταλήξει ότι η ασπαρτάμη δεν είναι καρκινογόνος για τον άνθρωπο.

Όμως προσοχή, άτομα που πάσχουν από φαινυλκετονουρία δεν πρέπει να καταναλώνουν ασπαρτάμη καθώς δεν μπορούν να μεταβολίσουν το αμινοξύ φαινυλαλανίνη.

Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη : 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Κυκλαμικό Οξύ

Το κυκλαμικό οξύ  είναι γνωστό ως πρόσθετο με τον αριθμό E952 και πρόκειται για μια ουσία που ανακαλύφθηκε τυχαία και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε τρόφιμα και ποτά στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Αυτό και τα άλατά του με νάτριο ή ασβέστιο, έχουν εγκριθεί ως γλυκαντικές ουσίες σε περισσότερες από 55 χώρες αλλά είναι απαγορευμένα στην Αμερική και την Αγγλία.  Μεταξύ των χωρών που επιτρέπεται να κυκλοφορεί είναι και η Ελλάδα και συναντάται σε τρόφιμα όπως μη αλκοολούχα ποτά (με μειωμένες θερμίδες ή χωρίς πρόσθετα σάκχαρα) και σε επιδόρπια και παρόμοια προϊόντα (με μειωμένες θερμίδες ή χωρίς πρόσθετα σάκχαρα). Στις μέρες μας το κυκλαμικό οξύ είναι μια γλυκαντική ουσία που ακόμα διχάζει, γι’ αυτό το λόγο, όσο γίνεται, καλό είναι να το αποφεύγετε.

Στην Αμερική το χρησιμοποιούσαν μέχρι το 1969, όταν ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (Food & Drug Administration / FDA) απέσυρε την έγκρισή του με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης σε ποντίκια, αλλά και πρωτεύοντα θηλαστικά, στην οποία δείχθηκε πιθανή καρκινογόνος δράση του κυκλαμικού οξέος και μη αναστρέψιμη ατροφία των όρχεων.

Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη : 0-11 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Σουκραλόζη

Είναι μια σχετικά καινούρια γλυκαντική ουσία και είναι 600 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Για αρκετά χρόνια θεωρούταν απόλυτα ασφαλής και έχει μέχρι και σήμερα έγκριση από τον FDA. Όμως, το 2013 μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Diabetes Care, έδειξε ότι η σουκραλόζη επηρεάζει την γλυκαιμική και ινσουλινική αντίδραση στην λήψη γλυκόζης από το στόμα σε παχύσαρκα άτομα που δεν συνηθίζουν να χρησιμοποιούν μη θερμιδογόνα γλυκαντικά. Στη συγκεκριμένη μελέτη, πήραν μέρος 17 παχύσαρκα άτομα που υποβληθήκαν σε δοκιμασία ανοχής της γλυκόζης με ή χωρίς την λήψη της σουκραλόζης.

Η λήψη σουκραλόζης οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα και έδωσε μία βιοχημική εικόνα αντίστασης στην ινσουλίνη. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν προστατεύει από την εμφάνιση διαβήτη, αντίθετα μπορεί να δημιουργεί προϋποθέσεις για την εμφάνισή του.

Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη : 0-15 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Σακχαρίνη ή ζαχαρίνη

Η σακχαρίνη είναι μια μη θερμιδογόνα γλυκαντική ουσία που παρασκευάζεται σε συνθήκες εργαστηρίου και είναι λευκή, κρυσταλλική σκόνη. Συνήθως χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο της ζάχαρης και εφόσον είναι 300-400 φορές πιο γλυκιά από την κλασική ζάχαρη, χρειάζεται πολύ μικρή ποσότητα για να αποδώσει την γλυκιά της γεύση. Ωστόσο, μπορεί να αφήσει μια δυσάρεστη, πικρή επίγευση και γι’αυτό συχνά αναμιγνύεται με άλλες χαμηλής, ή μηδενικής θερμιδικής αξίας γλυκαντικές ουσίες όπως είναι ασπαρτάμη. Η σακχαρίνη συναντάται σε ανθρακούχα ποτά διαίτης, σε καραμέλες με χαμηλές θερμίδες, σε μαρμελάδες, σε ζελέ και σε μπισκότα αλλά και σε πολλά φάρμακα.

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωσή της μπορεί να διαταράξει την ισορροπία των βακτηρίων στο έντερο και να δημιουργήσει αυξημένη πιθανότητα για ανάπτυξη παχυσαρκίας, διαβήτη, καρκίνο και φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.

Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη : 5 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Εφόσον υπάρχουν ενδείξεις ότι τα τεχνητά γλυκαντικά είναι επικίνδυνα για την υγεία το καλύτερο θα ήταν να μην τα χρησιμοποιούμε καθόλου ή στην λιγότερη δυνατή δόση και να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας σε λιγότερο γλυκές γεύσεις. Έχω πολλά παραδείγματα ανθρώπων που μείωσαν τα γλυκαντικά στον καφέ και στα ροφήματά τους και συνήθισαν στις πιο “αληθινές” γεύσεις σε σημείο που πλέον δεν μπορούν να πιουν τον καφέ τους γλυκό. Συνεπώς, με λίγη προσπάθεια μπορούμε να τα καταφέρουμε αρκεί να επιμείνουμε λίγο και να πιστέψουμε ότι μπορούμε.

Πηγές:

1. Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA).Evaluation of certain food additives. WHO Technical Report Series 952, 2009.
2. EFSA Scientific Opinion on the safety of steviol glycosides for the proposed uses as a food additive. EFSA Journal 2015;13(12):4316 [29 pp.].
3. Position of the American Dietetic Association: Use of Nutritive and Nonnutritive Sweeteners. 2012. J Acad Nutr Diet. 2012 Aug;112(8):1279.
4. Rodero, A. B.; Rodero, L. S.; Azoubel, R. (2009).Toxicity of sucralose in humans: a review. Int. J. Morphol. 27 (1): 239–244.
5. Findikli, Z.; Zeynep, F.; Sifa, T. Determination of the effects of some artificial sweeteners on human peripheral lymphocytes using the comet assay. Journal of toxicology and environmental health sciences 2014, 6, 147–153.
6. Magnuson, B. A., Burdock, G. A., Doull, J., Kroes, R. M., Marsh, G. M., Pariza, M. W., Spencer, P. S., Waddell, W. J., Walker, R. and Williams, G. M. (2007) ‘Aspartame: A Safety Evaluation Based on Current Use Levels, Regulations, and Toxicological and Epidemiological Studies’, Critical Reviews in Toxicology, 37:8, 629 – 727)
7. Pepino, M. Y., Tiemann, C. D., Patterson, B. W., Wice, B. M., & Klein, S. (2013). Sucralose Affects Glycemic and Hormonal Responses to an Oral Glucose Load. Diabetes Care, 36(9), 2530–2535. http://doi.org/10.2337/dc12-2221
8. Jotham Suez, et al. Artificial sweeteners induce glucose intolerance by altering the gut microbiota. (2014) Nature, 514(7521):181-6. doi: 10.1038/nature13793.

Το άρθρο έγραψε η Ζακχαίου Κυριακή Διατροφολόγος – Βιοχημικός

Facebook