Έλλειψη βιταμίνης Β12

Δυστυχώς, η έλλειψη βιταμίνης Β12 είναι πολύ πιο συχνή απ’ότι πιστεύαμε καθώς μία ισορροπημένη Μεσογειακή διατροφή θα έπρεπε να μας εξασφαλίζει την επάρκεια της. Η έλλειψη προκαλεί δυσλειτουργία σε πολυάριθμα συστήματα του οργανισμού υπονομεύοντας έτσι πολύ σοβαρά την υγεία μας. Η βιταμίνη Β12 ή αλλιώς Κοβαλαμίνη, είναι ένα περίπλοκο μόριο το οποίο περιέχει κοβάλτιο στην σύνθεσή του και ανήκει στις υδατοδιαλυτές βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Η λειτουργία της στον οργανισμό είναι πολύ σημαντική καθώς συμμετέχει στην σύνθεση του DNA αλλά και στην κυτταρική παραγωγή ενέργειας. Συνεπώς, τα υγιή επίπεδά της, δημιουργούν προϋποθέσεις για μια καλή ποιότητα ζωής σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Μηχανισμός απορρόφησης

Ο μηχανισμός απορρόφησης της βιταμίνης είναι αρκετά περίπλοκος, περιλαμβάνει σύνθετα στάδια κι έτσι ακόμα και αν κάποιος καταναλώνει τροφές πλούσιες σε κοβαλαμίνη αλλά δεν διαθέτει όλους τους απαραίτητους μηχανισμούς σε καλή κατάσταση, είναι πολύ πιθανό να πάσχει από ανεπάρκεια βιταμίνης πολλές φορές και εν αγνοία του.

Αρχικά, η βιταμίνη εισέρχεται μέσω της τροφής συνδεδεμένη με πρωτεϊνες/ πολυπεπτίδια από τα οποία θα πρέπει να απελευθερωθεί. Αυτό συμβαίνει στο στομάχι με την βοήθεια της πεψίνης, ενός πρωτεολυτικού ενζύμου, αλλά και με την παράλληλη δράση των γαστρικών οξέων. Στην συνέχεια, η βιταμίνη συνδέεται με τις R πρωτεϊνες που βρίσκονται στο σίελο αλλά και στο στομάχι (oι R πρωτεϊνες είναι γνωστές και ως κοβαλοφιλίνες ή χαπτοκορίνες, HCs). Ακολούθως, η βιταμίνη μεταφέρεται στον δωδεκαδάκτυλο όπου υδρολύεται από παγκρεατικές πρωτεάσες για να βρεθεί και πάλι στην ελεύθερη μορφή της για να ξανασυνδεθεί όμως αυτήν τη φορά με τον ενδογενή παράγοντα (IF, intrinsic factor), ο οποίος έχει παραχθεί στο στομάχι και χρησιμεύει στην απορρόφηση της βιταμίνης από εξειδικευμένους υποδοχείς που λέγονται κουβιλίνες (cubilins), στο τελικό τμήμα του ειλεού.

Δυστυχώς, πολλές κατηγορίες ανθρώπων κινδυνεύουν από έλλειψη, η οποία προκαλείται είτε από δυσαπορρόφηση είτε από ελλειπή διατροφική κατανάλωση της βιταμίνης.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 οδηγεί σε:

• Κακοήθη αναιμία που είναι τύπος της μεγαλοβλαστικής αναιμίας (λίγα σε αριθμό και κακής ποιότητας ερυθρά αιμοσφαίρια)
• Κακή μνήμη, σύγχυση, κατάθλιψη
• Κόπωση
• Αδυναμία, Ζαλάδα
• Μούδιασμα στο στόμα και στην γλώσσα
• Διάρροια
• Μειωμένη όρεξη, απώλεια κιλών
• Μυρμήγκιασμα και μούδιασμα στα ακροδάχτυλα
• Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
• Οστεοπόρωση (υπάρχουν υπόνοιες αλλά δεν είναι ακόμη επιβεβαιωμένο)

Οι πιο ευάλωτες ομάδες είναι:

1. Οι χορτοφάγοι και αυστηροί χορτοφάγοι, καθώς αυτή η βιταμίνη δεν παράγεται στον ανθρώπινο οργανισμό και είτε απουσιάζει πλήρως, είτε βρίσκεται σε ελάχιστη ποσότητα στις φυτικές τροφές. Έτσι, αποκλείοντας από την διατροφή τα ζωικά προϊόντα όπως το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά κανείς κινδυνεύει από έλλειψη. Επομένως, αυτές οι ομάδες θα πρέπει να φροντίζουν να καταναλώνουν τρόφιμα που έχουν εμπλουτιστεί με την συγκεκριμένη βιταμίνη όπως δημητριακά πρωινού, γάλα σόγιας ή ρυζιού κ.α. ή να λαμβάνουν την βιταμίνη ως συμπλήρωμα διατροφής.
2. Τα άτομα άνω των 50 ετών επίσης κινδυνεύουν από εμφάνιση έλλειψης της βιταμίνης καθώς με την πάροδο του χρόνου το στομάχι παράγει λιγότερα γαστρικά οξέα (ατροφική γαστρίτιδα) τα οποία είναι σημαντικά για την απορρόφηση της βιταμίνης. Ευτυχώς, η συνθετική μορφή της βιταμίνης που βρίσκεται στα εμπλουτισμένα τρόφιμα αλλά και στα συμπληρώματα δεν απαιτεί γαστρικά οξέα για την απορρόφησή της οπότε με την λήψη σωστών συμπληρωμάτων κανείς μπορεί να επαναφέρει τα υγιή επίπεδα της βιταμίνης στον οργανισμό του.
3. Όσοι πάσχουν από αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα
4. Ασθενείς που έχουν υποστεί εγχείρηση στο στομάχι ή στο λεπτό έντερο ή που πάσχουν από παθολογική ανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο ή από νόσο του εντέρου, όπως η νόσος Crohn ή κοιλιοκάκη.
5. Όσοι λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή με αντιόξινα
6. Όσοι λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή με αντιδιαβητικά φάρμακα όπως η κολχικίνη, μετφορμίνη, νεομυκίνη
7. Οι αλκοολικοί
8. Όσοι πάσχουν από παθήσεις του παγκρέατος  όπως η χρόνια παγκρεατίτιδα
9. Τα βρέφη που σιτίζονται αποκλειστικά με θηλασμό από μητέρες με χαμηλή Β12
10. Όσοι πάσχουν από συγγενή έλλειψη ενδογενούς παράγοντα ο οποίος παράγεται στο στομάχι (εκ γενετής)
11.  Ασθενείς που πάσχουν από τον ιό του AIDS

Σε ποιες τροφές υπάρχει

Υπάρχει σχεδόν αποκλειστικά στα ζωικά τρόφιμα με την πλουσιότερη διατροφική πηγή της το συκώτι, επίσης την βρίσκουμε στο κόκκινο κρέας, στα πουλερικά, στα αβγά, στα ψάρια, στα οστρακοειδή, στα γαλακτοκομικά και σε εμπλουτισμένα με αυτήν προϊόντα. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη της βιταμίνης Β12 είναι 2,4 μg και μπορεί να καλυφθεί εύκολα αν ακολουθείτε ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή. Επίσης, βρίσκεται αποθηκευμένη στο ήπαρ σε μεγάλη ποσότητα, 2-3 mg, η οποία επαρκεί για 3-4 έτη εάν διακοπεί πλήρως η πρόσληψη της βιταμίνης B12.

Σε περίπτωση επιβεβαιωμένης έλλειψης η θεραπεία αναπλήρωσης γίνεται είτε με χάπια βιταμίνης ή με ενδομυϊκές ενέσεις σε δοσολογία που καθορίζει ο θεράπων ιατρός.

Πηγές:

Lindsay H. Allen. Vitamin B-12 . Adv Nutr January 2012 3 1): 54–55; doi:10.3945/an.111.001370

Gropper S. Sareen, Advanced Nutrition and Human Metabolism, 5th Edition

O’Leary F, Samman S. Vitamin B12 in health and disease.  (2010) Nutrients.

2(3):299–316.

Pawlak R., James P.S., Raj S., Cullum-Dugan D., Lucus D. Understanding Vitamin B12 (2013)  American Journal of Lifestyle Medicine,  7  (1) , pp. 60-65.

Το άρθρο έγραψε η Ζακχαίου Κυριακή Διατροφολόγος – Βιοχημικός Google +.